Lekcja 27 – Równość, różność, demokracja
Równość, różność, demokracja – trzy pojęcia, które od wieków ludzkość stara się bardziej intuicyjnie bądź bardziej naukowo poznać i zdefiniować. Skąd ta potrzeba? Ponieważ oznaczają one fundamentalne wolności, prawa i obowiązki człowieka w społeczeństwie i w kulturze.
Sceny do analizy
Sztandar, reż.: Mirosław Kijowicz (1965)
Śmierć prezydenta, reż.: Jerzy Kawalerowicz (1977)
Opracowanie: mgr Radosław Osiński
Żądanie równości zakłada przede wszystkim równość wobec prawa, równość wobec praw politycznych, równość społeczną, ekonomiczną i moralną. Uznanie różności jednostek rodzi z kolei uprawnienia i zobowiązania dla określonych grup posiadaczy lub przedstawicieli danej cechy, własności, czy też kategorii dystynktywnej, np. płci, narodowości (przynależności etnicznej), kultury, religii, orientacji seksualnej, upośledzenia. Wreszcie demokracja, czyli termin wywodzący się z języka greckiego i kultury starożytnych Aten, opisujący rządy ludu. Nowożytny demokratyczny system polityczny opiera się na kilku zasadach: zasadzie suwerenności (suwerenem jest lud), zasadzie reprezentacji (demokracja pośrednia), zasadzie trójpodziału władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza), zasadzie politycznej równości przyznającej każdemu obywatelowi jeden głos, a także prawie do politycznego uczestnictwa i zaangażowania, wyrażającego się w wolności słowa i zgromadzeń. Filmy Śmierć prezydenta Jerzego Kawalerowicza oraz Sztandar Mirosława Kijowicza pokazują, jak uniwersalne idee równości, różności i demokracji przejawiają się w konkretnych sytuacjach, gestach i zachowaniach. W przypadku filmu Kawalerowicza jest to pieczołowicie zrekonstruowana rzeczywistość historyczna, czyli pierwsze lata II Rzeczypospolitej. W animowanym filmie Kijowicza stykamy się natomiast ze światem o niezidentyfikowanej przestrzeni i czasie, aczkolwiek kryjącym aluzję do faktycznie istniejących okoliczności polityczno-ideologicznych. Zaproponowane do analizy i interpretacji filmy mówią o równości, różności i demokracji jako wartościach oraz ideałach. Jako wartościach, które są trudne, ale możliwe do uobecnienia w rzeczywistości. Jako ideałach, które przegrywają z żywiołem życia, ale na swój sposób naturalnie przynależą do świata. W momencie ich zakwestionowania jako wartości i ideałów, rozpoczyna się proces wiodący do niesprawiedliwości, nietolerancji, autorytaryzmu, totalitaryzmu i przemocy. Konsekwencją tych zjawisk będzie zabójstwo demokratycznie wybranego, pierwszego polskiego prezydenta, Gabriela Narutowicza (Śmierć prezydenta) oraz unicestwienie indywidualności jednostki w Sztandarze. Filmy Kawalerowicza i Kijowicza dowodzą, że kino – sztuka w ogóle – może być nośnikiem idei równości, różności i demokracji. Dzieła artystów stają się wtedy często diagnozą czasów, w których powstały i z tego względu głosem niejednokrotnie w historii poddawanym cenzurze albo krytyce ideologicznej.
Scenariusze lekcji
1. Dlaczego maszerujemy pod sztandarami konformizmu
2. „Śmierć Prezydenta” – Rola Mediów w kreowaniu i rozumieniu rzeczywistości
Opracowanie filmoznawcze
1. Sztandar
Zagadnienia do dyskusji
-
- Jakie podobieństwa i jakie różnice dostrzegasz między obrazem świata polityki w filmie „Śmierć prezydenta” a współczesnym życiem politycznym naszego kraju?
- Zastanów się nad postawami bohaterów filmu „Śmierć prezydenta” w kontekście pojęcia patriotyzmu.
- Jak rozumiesz jedną z ostatnich scen filmu „Śmierć prezydenta”, w której Józef Piłsudski układa karty?
- Zastanów się nad cechami i funkcjami języka debaty politycznej w kontekście filmu „Śmierć prezydenta” oraz znanych Ci wypowiedzi polityków.
- Czy bohaterowie filmu „Sztandar” są szczęśliwi?
- W jakich sytuacjach musisz się zachowywać tak, jak inni? Co by się stało, gdybyś przyjął wówczas inną postawę?
- Omów definicję hasła „państwo wyznaniowe” w kontekście pojęć równości, różności i demokracji.
- Jak rozumiesz pogląd, że media to „czwarta władza”?
- Poszukaj informacji na temat zjawiska „marketingu politycznego”. Jak uobecnia ono idee równości, różności i demokracji?
- Zastanów się nad zjawiskiem cenzury w kontekście pojęć równości, różności i demokracji.