Lekcja 7 – Siła symbolu

Moment narodzin kina ma ogromne znaczenie dla zrozumienia jego języka oraz bogatego repertuaru symboli, za pomocą których film przemawia do widza. Kino narodziło się w początkach modernizmu – prądu filozoficzno-estetycznego zainicjowanego przez symbolizm w poezji francuskiej u schyłku XIX wieku. Ten rodowód kina ciągle daje o sobie znać w jego szczególnym upodobaniu do języka symbolicznego. (emisja 11-24.04.2024)

Filmy:

Chleb, reż.: Grzegorz Skurski (2003) (emisja 11-30.04.2024)

Krótka historia jednej tablicy, reż.: Feliks Falk (2005) (emisja 11-24.04.2024)

Popiół i diament, reż.: Andrzej Wajda (1958) w stałym dostępie na platformie: https://35mm.online/

Sceny do analizy

Chleb, reż.: Grzegorz Skurski (2003)

Krótka historia jednej tablicy, reż.: Feliks Falk (2005)

Popiół i diament, reż.: Andrzej Wajda (1958)

Opracowanie: dr Mariola Jankun-Dopart

Człowiek przełomu XIX i XX wieku – podobnie jak człowiek współczesny – śnił piękny sen. Jego treścią była realna możliwość przywrócenia pierwotnej, archetypowej więzi świata ludzi i świata symboli, z których wyłoniła się śródziemnomorska i judeochrześcijańska kultura. To wizjonerzy schyłku XVIII wieku i romantycy jako pierwsi zwrócili uwagę na niebezpieczeństwa postępującej szybko alienacji człowieka względem świata symboli, które degradują się, zmieniają w martwe, niezrozumiałe alegorie. Modernizm podjął próbę stworzenia nowego symbolu: niepokojącego, niejednoznacznego, zdolnego przywrócić człowiekowi dar oczyszczenia przez sztukę, a samej sztuce – utracony status świętego misterium. Historia kina pomaga zrozumieć zapomniane przesłanie przywołanej tu tradycji. Uświadamia zasadność lęku przed symbolami upadłymi, które od początków cywilizacji wyznaczały granice między sferą sacrum a profanum. Przeniesione w obręb zlaicyzowanej i umasowionej kultury, służąc artystycznej grze czy konceptowi, nasiliły oderwanie człowieka od głębokich sensów i zakorzenienia w świecie wartości. Wiek XX stał się ostatecznie wiekiem symbolicznej manipulacji; trudno jest oddzielić te dzieła filmowe, w których została w pełni zrealizowana modernistyczna koncepcja odnowienia symbolu, od filmowych wcieleń nowego modelu perswazji i propagandy. Równie ważnym problemem pozostaje pogłębianie się konsumpcyjnego charakteru kultury, w której zręcznie użyte symbole stają się narzędziem pozyskiwania nabywców konkretnych dóbr. Stajemy się coraz bardziej bezradni wobec symbolicznych obrazów. Trzy filmowe przykłady konfrontują nas z różnymi aspektami podjętego tu problemu. Pokazują sposoby wykorzystania znaczeń symbolicznych w filmie fabularnym i dokumentalnym, a przede wszystkim przypominają, że człowiek nie buduje swojej tożsamości jedynie z okruchów symbolicznego śmietniska, ale jako odpowiedzialny i rozumny podmiot jest dzieckiem pewnej wspólnoty i wyraża się poprzez symbole odkryte na nowo i obmyte we krwi obrońców tak pojmowanej kultury. Sztuka i jej symboliczny język rodzą się więc w akcie archetypowego odnawiania wspólnoty.

Scenariusze lekcji

1. Trudne wybory młodych na podstawie filmu Andrzeja Wajdy pt. „Popiół i diament”
2. Sztuka a rzeczywistość. Język filmu na przykładzie impresji Grzegorza Skurskiego „Chleb”
3.Siła Symbolu na podstawie filmów „Chleb” (reż. G. Skurski), „Popiół I diament” (reż. A. Wajda) oraz „Krótka historia jednej tablicy” (reż. F. Falk)
4. Od wojny obronnej do wojny domowej. Próba analizy symbolicznej Wybranych scen „Popiołu i diamentu” Andrzeja Wajdy
5.Lapidarium czy śmietnik historii Rola idei w życiu ludzi i narodów na podstawie „Krótkiej historii jednej tablicy” Feliksa Falka
6. Krótka historia jednej tablicy Opracowanie filmoznawcze Piotr Pomostowski
7. Kim chcę być scenariusz lekcji wychowawczej poświęconej refleksji nad ścieżką zawodową uczniów

Opracowanie filmoznawcze

1. Popiół i Diament
2. Krótka historia jednej tablicy

Broszura

1. Siła symbolu

Prezentacja do webinarium

Anna Równy “Siła symbolu”

Zagadnienia do dyskusji

Kim byli “Maćkowie” pokolenia wojennego? Próba portretu – strój, wygląd, lektury, zainteresowania, przekonania, stosunek do tradycji, nadzieje na przyszłość.
Filmowe portrety młodych a kształtowanie poczucia tożsamości przez współczesną kulturę audiowizualną.
Strój jako symbol postawy, na wybranych przykładach literackich i filmowych.
Kiedy historia zamienia się w mit? Próba analizy na wybranych przykładach.
Kiedy wspólnota staje się kolektywem? Totalitaryzm jako przykład manipulacji zbiorowymi wartościami i tradycją.
Interpretacja i nadinterpretacja. Różne formy filmowego piśmiennictwa wobec prawdy dzieła.
Uniwersalizm symboli: ciągłość znaczeń czy podobieństwo społecznego i historycznego kontekstu?
Symbolika chleba w tradycji literackiej i we współczesnej kulturze.

Komentarze filmoznawcze

Komentarze subiektywne