Eksperymenty czyli krótki przegląd filmów, nazwijmy – “awangardowych”

Naszą przygodę z filmem awangardowym rozpoczęliśmy od „Tanga” Zbigniewa Rybczyńskiego – awangardowy film animowany – tak określany jest ten obraz, za który Zbigniew Rybczyński 40 lat temu odebrał Oscara w kategorii: „najlepszy krótkometrażowy film animowany”. Uczniowie zwrócili uwagę na takie środki wyrazu, których zastosowanie nadało filmowi artystyczny kształt, sprawiając, że zaskakuje on swoją forma i nie idzie w sukurs odbiorczym przyzwyczajeniom. Twórca proponuje dzieło różne od tych, do których przywykliśmy, oparte na koncepcie, zaskakujące swą formą, afabularne – ale nie pozbawione znaczeń. Uczniowie skupili uwagę na znaczeniach przenośnych – i możliwych interpretacjach filmu – jak powtarzalność ludzkiego życia; izolacja w świecie, który nas otacza; samotność (ta z wyboru i nie tylko), życie jako „theatrum mundi”.

Z kolei na kolejnych lekcjach (w klasie 2.) – rozmowa dotyczyła także stosowanych w filmie eksperymentów, ale niekoniecznie nadających filmowi charakteru awangardowego. Mowa o filmie: „Kto wrobił królika Rogera” z 1988 roku, który był zapowiedzią wielkiej animowanej rewolucji. Film ten pokazuje świat, w którym „cieleśni” mieszkańcy Los Angeles żyją obok animowanych postaci. Poza występem Boba Hoskinsa (w roli prywatnego detektywa) uwagę przykuwa czarny charakter w wykonaniu Christophera Lloyda – pamiętnego „Doca” z „Powrotów do przyszłości”. Najważniejszym efektem specjalnym nie jest oczywiście animacja ani jakieś nadzwyczajne sekwencje żywej akcji, ale misterna robota, dzięki której połączono te dwa światy.

Pewnego rodzaju eksperymentem była także film z 2011 zatytułowany „Artysta”. Obraz został zrealizowany w konwencji kina niemego i czarno-białego. Oglądając te dwa filmy – uczniowie skupili się na zaletach i wadach prezentowanych obrazów (szczególnie z perspektywy współczesnego widza). Okazało się, że według uczniów technologiczne rewolucje (czy też eksperymenty) nie muszą oznaczać z czasem wykluczenia, a jedynie nowe możliwości rozwoju i rozkoszy (dla widza)

Na koniec dla uczniów „wyrobionych filmowo” (z klasy medialno – filmowej) – zaproponowano podróż do lat 70. – i to w świat czeskiego kina awangardowego. Czesi stworzyli kino niezwykłe, inne od pozostałych narodów. Ich awangardę wyróżniała pogodność, pomysłowość i co najważniejsze prostota połączona z komediowością. Filmy: „Jak utopić doktora Mraczka”, „Jutro wstanę rano i oparzę się herbatą” czy „Szpinak czyni cuda” – stały się punktem wyjścia do ćwiczeń twórczych; „jak napisać najbardziej zaskakujący scenariuszy filmowy”.

Podsumowaniem cyklu lekcji poświęconych eksperymentom oraz filmowi awangardowemu – była projekcja fragmentów filmu „Diabelski wynalazek” – największego sukces w historii czeskiej kinematografii – w 1958 roku film obiegł cały świat, zdobywając szturmem światowe festiwale i miliony widzów w kinach. Animacja lalkowa, rysunkowa, poklatkowa, czy wycinankowa połączona jest tu z grą aktorów. Świat powietrza, który wypełniają majestatyczne balony, pędzące chmury, słońce, latające cuda techniki, uderzające o brzegi morskie fale, zderza się ze światem podwodnych głębin, przecinanym oryginalnymi łodziami podwodnymi, pełnym dziwacznych morskich stworzeń[1]

Lekcję można uzupełnić o materiał:

– Nieudane eksperymenty. Typujemy najgorsze filmy w karierze uznanych filmowców23.12.2021

Dostępny: https://papaya.rocks/pl/opinions/nieudane-eksperymenty-najgorsze-filmy-uznanych-filmowcow

– Wbrew regułom – awangarda w polskim kinie

Dostępny: https://culture.pl/pl/artykul/wbrew-regulom-awangarda-w-polskim-kinie

Tekst: Wojciech Szymański koordynator działań edukacyjno-filmowych; nauczyciel języka polskiego w LO Nr I im. St. Staszica w Ostrowcu Świętokrzyskim

[1] https://www.iluzjon.fn.org.pl/filmy/info/2346/diabelski-wynalazek.html

Marcowy szlak filmowy kadetów LO im. mjr. Władysława Raginisa
w Ełku

Opiekun ełckiej szkolnej grupy filmowej nie zwalniał tempa w poszukiwaniu inspiracji do działań filmowych z grupą. Tym razem wziął udział w spotkaniu z Jerzym Skolimowskim, które odbyło się w warszawskim kinie Atlantic. Przekonał się, że ten człowiek, aktor filmowy i reżyser, producent i scenarzysta, poeta i malarz, obdarzony jest niebywałym poczuciem humoru i do wielu rzeczy – w tym do siebie samego, jak i do tego, co robi – podchodzi z właściwym dla siebie dystansem. Projekcja dwóch filmów: „Na samym dnie” z 1970 roku oraz „IO” z 2022 roku, stanowiła pewnego rodzaju uwieńczenie tego spotkania.

Pięć dni później, Kino Atlantic ponownie stało się miejsce spotkania filmowo-dyskusyjnego. Przedmiotem dyskusji, w której udział wzięli: redaktor Paweł Lisicki, ks. prof. Waldemar Chrostowski oraz dr Tomasz Domański, był temat „Sprawiedliwi – pamięć i prawda”. Wprowadzeniem do dyskusji stała się projekcja filmu „Matusia” w reżyserii Macieja Fijałkowskiego.

W marcu, miało również miejsce, wspólne oglądanie filmów w ramach Konkursu Głównego na O!PLA 2023. Kadetów zafascynowała oprawa muzyczna obejrzanych filmów. Poza tym ujęła ich różnorodność form i metod wykorzystania dostępnych wszystkim środków do tworzenia filmów. Głosowanie na obejrzane filmy odbywało się online poprzez skanowanie kodu QR wyświetlonego na koniec programu.

W ramach lekcji miesiąca członkowie grupy zapoznali się z krótkim filmem animowanym Witolda Giersza ”Czerwone i czarne”. Bezpośrednie malowanie pędzelkiem na taśmie uznali za rzecz niebywałą i godną podkreślenia. Poza tym z pozoru dowcipna gra/zabawa Giersza dwoma kolorami przy trudnej ówcześnie sytuacji w kraju spełniała/odgrywała – zdaniem członków grupy – znaczącą rolę. Symbolicznie odnosiła się przede wszystkim do relacji Gomułka – Wyszyński oraz do prowadzonych przez nich działań. Dotyczyła również dwoistości świata oraz dwoistości natury. Dyskusję dotyczącą symboliki celowo użytych w filmie dwóch kolorów: czerwonego i czarnego, poprzedzili wykonaniem dwóch map myśli, dla każdego koloru z osobna.

Tekst: Krystyna Michałowska opiekun szkolnej grupy filmowej FANI KINA I FILMU w Liceum Ogólnokształcącym im. mjr. Władysława Raginisa w Ełku

“Elementarz” Wiszniewskiego oczami uczniów Liceum Ogólnokształcącego
im. M. Kopernika
w Sokółce

W ramach działań Filmoteki Szkolnej uczniowie klasy III A obejrzeli jeden z proponowanych filmów miesiąca – “Elementarz” w reż. Wojciecha Wiszniewskiego. Ten niezwykły dokument artystyczny z 1976 r. wzbudził w uczniach wiele emocji i stał się podstawą do dyskusji zarówno na temat eksperymentów i działań nowatorskich we współczesnym kinie, jak i na temat rzeczywistości okresu PRL-u oraz tej, w której dzisiaj żyjemy.

Zajęcia rozpoczęliśmy od obejrzenia fragmentów Polskiej Kroniki Filmowej, by na ich podstawie określić, w jaki sposób mówiło się o rzeczywistości PRL-u oraz wskazać różnice między prawdą historyczną a treściami filmowymi. Następnie uczniowie pracowali w grupach nad tekstem A. Ważyka “Poemat dla dorosłych” , co stanowiło element wstępny do części głównej zajęć, czyli projekcji filmu “Elementarz” i dyskusji nad nim. Po projekcji uczniowie dzielili się swoimi wrażeniami i odczuciami. Zwracali uwagę m.in. na dziwność i oniryczność konwencji, elementy turpistyczne, groteskowość scen i postaci. Pojawiły się skojarzenia z Kafkowskim obrazem świata, labiryntem, koszmarem sennym. Uczniowie zauważyli nawiązania do malarstwa Hieronima Boscha i Jerzego Dudy Gracza. Zwrócili uwagę na różnicę między światem przedstawionym w “Elementarzu” Falskiego a tym filmowym.

Jednak najwięcej emocji wzbudziła interpretacja filmowego “Wyznania wiary polskiego dziecka” Władysława Bełzy, a szczególnie ostatnia scena, w której dwaj chłopcy nie odpowiadają na najważniejsze pytanie: “A w co wierzysz?”. Widzimy ich na tle typowego polskiego krajobrazu i nokturnu, odchodzących i ginących z ekranu. Uczniowie odczytali tę scenę jako brak perspektyw dla młodego pokolenia w czasach PRL-u, brak wiary, szansy na zmianę, brak wzorców godnych naśladowania, zdewaluowanie się modelu patriotyzmu w czasach władzy totalitarnej. Na koniec zajęć uczniowie zastanowili się, czy i jakiej odpowiedzi udzieliliby dzisiaj na pytanie: “W co wierzysz?”

To była niezwykła lekcja, podczas której “gorzki” “Elementarz” W. Wiszniewskiego odczytaliśmy na nowo. Okazało się, że obawy i lęki o przyszłość młodego pokolenia Polaków są wciąż aktualne.

TEKST I ZDJĘCIA: Małgorzata Kułakowska, nauczycielka j. polskiego w LO im. M. Kopernika w Sokółce

Eksperymenty – marcowa lekcja miesiąca Filmoteki Szkolnej w II LO
w Krasnymstawie

W marcu uczniowie z II Liceum Ogólnokształcącego im. C. K. Norwida w Krasnymstawie uczestniczyli w kolejnej lekcji miesiąca organizowanej przez Filmotekę Szkolną. Zajęcia dla uczniów poprzedziło webinarium Filmoteki Szkolnej dla nauczycieli, dotyczące lekcji nr 39, które odbyło się 2 marca 2023 r. Spotkanie on-line prowadziła filmoznawczyni Anna Równy, certyfikowana trenerka edukacji filmowej i medialnej, koordynatorka merytoryczna ogólnopolskiego projektu Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, autorka scenariuszy metodycznych i publikacji o tematyce filmoznawczej.

23 i 28 marca w Pracowni Filmoteki Szkolnej w II LO odbyły się zajęcia z edukacji filmowej dla kl. III A i II A, poświęcone eksperymentom w filmie. Na lekcjach przeanalizowane zostały materiały zamieszczone na stronie Filmoteki Szkolnej, dotyczące filmów zaproponowanych do analizy i interpretacji w marcu. Uczniowie obejrzeli animację „Czerwone i czarne” Witolda Giersza, fragmenty filmu „Elementarz” Wojciecha Wiszniewskiego oraz wysłuchali wykładu „Eksperymenty” prof. Mirosława Przylipiaka. Następnie dyskutowali na temat eksperymentu w sztuce na przykładzie filmu „Czerwone i czarne” i omawiali funkcje środków artystycznego wyrazu w „Elementarzu”.

Na zajęciach korzystano także ze scenariuszy: Zabawa kolorami w filmie „Czerwone i czarne” Witolda Giersza, a także „Elementarz odczytany na nowo w filmie Wojciecha Wiszniewskiego”. Uczniowie przeanalizowali także sceny z filmów dołączone do lekcji 39 oraz zagadnienia do dyskusji. Pod koniec zajęć uczniowie dopracowali notatkę związaną z zagadnieniem eksperymentów w filmie.

Tekst : Ewa Magdziarz – opiekun MDKF „Iluzjon”

Zdjęcia: Ewa Magdziarz, Maria Korkosz – uczennica kl. II A

Sprawozdanie z marcowej filmowej lekcji miesiąca
w Szkole Podstawowej
im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Telatynie

W dniu 6 marca uczniowie klasy VIII b Szkoły Podstawowej im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, w ramach zajęć rozwijających zainteresowania, obejrzeli film Czerwone i czarne w reżyserii Witolda Giersza z 1963 r. Na początku lekcji zobaczyli plakat do filmu Czerwone i czarne, przedstawiający byka oraz torreadora i zastanawiali się, jaki będzie temat filmu. Następnie nauczyciel przedstawił film, podając krótkie informacje o reżyserze i okolicznościach powstania obrazu. Pytaniem kluczowym było: Jak kontrast dwóch kolorów wpłynął na odbiór Czerwonego i czarnego?

Uczniowie zwrócili uwagę na zachowanie publiczności w różnych momentach walki byka i torreadora. Wywiązała się dyskusja na ten temat. Dziewczyny i chłopcy zgodzili się co do tego, że zasada Show must go on istniała, istnieje i istnieć będzie!

Klasa VIII b pracowała wg scenariusza Filmoteki Szkolnej ‘Zabawa kolorami w filmie „Czerwone i czarne” Witolda Giersza”

Koordynator: Monika Kiper

Filmowa lekcja miesiąca

w Zespole Szkół im. gen. Sylwestra Kaliskiego
w Górze

W ramach realizacji lekcji “Zabawa kolorami w filmie Czerwone i czarne” uczniowie obejrzeli film, a następnie w grupach realizowali scenariusz zajęć. Uzupełniali karty pracy, dyskutowali, prezentowali efekty swojej pracy. Podsumowując zajęcia wyrazili swoją ocenę projektu: “Podobał mi się film, bo był inny, niestandardowy.” “Super zabawa kolorami, które pobudzają wyobraźnię”, “Fajnie pracowało się w mojej grupie. Wszyscy mieli różne pomysły. Gorzej było z realizacją, bo nie bardzo potrafimy rysować.” “Trochę mało czasu na pracę”.

Opieka dydaktyczna: Dorota Nowak

Zajęcia edukacji medialnej w klasie pierwszej

w X Liceum Ogólnokształcącym Dwujęzycznym w Gdańsku upłynęły pod hasłem “Eksperymenty”.

Cykl lekcji rozpoczął się od projekcji filmu “Czerwone i Czarne” Witolda Giersza, który był punktem wyjścia do dyskusji na temat awangardy w sztuce oraz roli koloru w filmie i przekazie medialnym. Na kolejnych lekcjach młodzież eksperymentowała sama. Pracując w małych grupach uczennice i uczniowie mieli za zadanie przekazać znaczenie wymyślonych przez siebie historii poprzez użycie odpowiednich kolorów. W tym celu grupy tworzyły historie z użyciem wybranych przez siebie obrazków symbolizujących kadry filmowe, a następnie odpowiednio kolorowały dany obrazek, aby nadać mu znaczenie interpretacyjne wskazane przez nauczycielkę.

Efekty pracy każdej z grupy były zamieszczane na interaktywnej tablicy w postaci zdjęć ułożonych chronologicznie kolorowych obrazków. W ostatnim etapie zadania – eksperymentu uczennice i uczniowie starali się zinterpretować historie innych grup.

Koordynator: Hanna Rucińska

Film jako punkt wyjścia do opowieści o historii i literaturze

Zajęcia z edukacji filmowej w Zespole Szkół Ponadpodstawowych im. ks. J. St. Pasierba w Żabnie przeprowadzone w oparciu o materiały lekcji 12. Filmoteki Szkolnej odbyły się wg załączonego scenariusza z wykorzystaniem zawartych w nim materiałów pomocniczych. Jako wprowadzenie do projekcji dokumentu Dariusza Jabłońskiego posłużył komentarz prof. Tadeusza Lubelskiego, dzięki któremu uczniowie klasy maturalnej poznali dodatkowo nieznane im dotąd fakty z naszej historii takie jak samospalenie się Ryszarda Siwca na Stadionie Dziesięciolecia w 1968 r.

Po projekcji filmu “Fotoamator” uczniowie przedstawili swoje refleksje na temat przedstawionych zdarzeń i obrazów. Historia łódzkiego getta była im zupełnie nieznana i wskazanie winnych Holokaustu, w tym zagłady getta łódzkiego stanowiło dla nich duży problem.

Jako uzupełnienie lekcji wykorzystałam fragment, niedawno przeczytanego przeze mnie, dramatu teatralnego – “Żywot i śmierć Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia” Ishbel Szatrawskiej, którego główny bohater jest Ocalałym z łódzkiego getta.

Była to lekcja cenna i wartościowa, szczególnie w kontekście kształtowania świadomości historycznej uczniów.