Z racji swej fantazmatycznej natury kino jest sztuką w szczególny sposób predestynowaną do ujawniania irracjonalnych aspektów świata, a także magii tkwiącej w codzienności.

 

Sceny do analizy

Historia kina w Popielawach, reż.: Jan Jakub Kolski (1998)

Oczy uroczne, reż.: Piotr Szulkin (1977)

 

Opracowanie: dr Natasza Korczarowska

Od momentu narodzin X Muza rozwijała się dwutorowo. Przez swych symbolicznych ojców – braci Lumiere – obdarzona została “wiarą w rzeczywistość”, wywodzący się z tradycji teatru iluzji Georges Mélies naznaczył ją zaś aurą wynalazku “cudownego”. Nadprzyrodzone niemal zdolności transformacji rzeczywistości wykorzystali już twórcy awangardowi z lat dwudziestych (Man Ray, René Clair, Germaine Dulac). Za sprawą artystów z kręgu surrealizmu (Luis Bunuel, Salvador Dali) kino uwolniło się od mimetycznej obsesji i stało obszarem gry wyobraźni. Wraz z postępującą ewolucją języka kina uzyskiwaniu magicznych obrazów służyły coraz bardziej wyrafinowane techniki filmowe. Wydaje się jednak, iż metaforyczne określenie “magia kina”, odzwierciedlające istotę dokonującej się na ekranie transgresji, nie jest bezpośrednio związane z aspektem technicznym. Kino aktualizuje pierwotne obrazy, wyrażając tym samym ludzką tęsknotę za czymś całkiem innym niż chwila obecna. W rozmaitych popularnych rozrywkach te obrazy mają szansę przetrwać, choć przybierają formę zdesakralizowaną i uwspółcześnioną. Mimo to nie straciły one na znaczeniu i mogą jeszcze stanowić źródło duchowej odnowy człowieka współczesnego. W oparciu o wzorce zaczerpnięte w dużej mierze z literatury kino stworzyło wiele odmian gatunkowych (baśń filmowa, film fantasy i horror) eksplorujących fascynujący świat fenomenów pozazmysłowych. Żywotność i niesłabnąca popularność tych gatunków dowodzi, iż odpowiadają one na głęboko zakorzenioną w człowieku potrzebę obcowania z tym, co nie mieści się w formułach zracjonalizowanego dyskursu naukowego. Wszakże mocą i posłannictwem obrazów jest ukazywać wszystko to, co opiera się konceptualizacji. Dzieła Jana Jakuba Kolskiego i Piotra Szulkina ilustrują różnorodność metod, jakimi dysponują twórcy filmowi, próbując zaspokoić odwieczną ludzką tęsknotę za cudownością. Historia kina w Popielawach wpisuje się w szerszy kontekst zjawiska określanego mianem realizmu magicznego,Oczy uroczne zaś to przykład filmowej przypowieści wykorzystującej motywy zaczerpnięte z ludowego folkloru. Oba dzieła łączy swoista metatekstowość dyskursu. Oko, którego substytutem staje się obiektyw kamery, może zadawać śmierć (Oczy uroczne), aparat kinematograficzny zaś obdarzony zostaje mocą przywracania do życia martwych cieni (Historia kina w Popielawach).