Aktualności
Lekcja 17 – Portrety zbiorowości 
Data publikacji: 14 / 04 / 2022

Lekcja 17 – Portrety zbiorowości 

Lekcja 17 – Portrety zbiorowości

Portret to forma artystycznej wypowiedzi charakterystyczna dla wielu rodzajów sztuk. Artyści plastycy czy też mistrzowie dłuta na przestrzeni wieków zajmowali się utrwalaniem wizerunków przedstawicieli władzy świeckiej oraz kościelnej, a z czasem także zwykłych ludzi. Robili to na zlecenie lub z własnej artystycznej potrzeby. Zawsze jednak przyświecał im jeden cel: zachować pamięć o osobie portretowanej. Takie same pobudki kierowały twórcami literatury, a potem także fotografii i filmu.

Filmy:

 

Sól ziemi czarnej, reż.: Kazimierz Kutz (1969)        (emisja 18.10.2023 -31.10.2023)

Ludzie z pustego obszaru, reż.: Kazimierz Karabasz, Władysław Ślesicki (1957)

Gdzie diabeł mówi dobranoc, reż.: Kazimierz Karabasz, Władysław Ślesicki (1956)

 

Sceny do analizy:

Jestem, zły, reż.: Grzegorz Pacek (2000)

Sól ziemi czarnej, reż.: Kazimierz Kutz (1969)

 

Opracowanie: dr hab. Kamila Żyto

Film i literatura – dysponując w dużo większym stopniu niż malarstwo czy fotografia zdolnością opowiadania historii – mogą jednak przedstawiać portrety bardziej złożone. Środki wyrazu, jakimi operuje X Muza, czyli obraz, ruch, dźwięk i słowo, sprawiają, że tworzone na gruncie tej właśnie sztuki wizerunki są szczególnie bogate, wielowymiarowe i przekonujące. Kino – między innymi za sprawą filmów biograficznych – oddało hołd wielu znanym osobistościom, ale przyczyniło się także do przypomnienia historii tych, którzy w innym wypadku pozostaliby anonimowi. Skonstruowanie portretu zbiorowości, grupy ludzi, których łączy wspólne pochodzenie, historia, obyczaje czy zainteresowania, jest zadaniem szczególnie trudnym i skomplikowanym. Trzeba bowiem obdarzyć uwagą już nie jednego, wybranego i wyjątkowego bohatera, ale całą, niejednokrotnie zróżnicowaną mikro- lub makro-społeczność. Zadaniem portretującego nie jest więc tylko ukazanie jednostki w relacjach ze światem i najbliższym otoczeniem, ale także zobrazowanie stosunków panujących wewnątrz grupy. Twórca powinien wniknąć w często hermetyczną strukturę danej zbiorowości, aby przekazać prawdę o jej przedstawicielach, nie zapominając jednocześnie, że są oni członkami większej społeczności i kierują się specyficznymi, respektowanymi przez nią prawami czy wartościami. Filmy ukazujące portret zbiorowości mogą – choć nie muszą – wprowadzać postać głównego bohatera. Najczęściej pełni on funkcję swego rodzaju medium; za jego sprawą poznajemy grupę, jej zwyczaje, tradycję, kulturę, mentalność. Z perspektywy konkretnego, zewnętrznego lub wewnętrznego obserwatora dany nam jest wgląd w życie pewnej zbiorowości, a często także jej ocena. W filmach Kazimierza Kutza Sól ziemi czarnej i Grzegorza Packa Jestem zły podjęta zostaje próba zarysowania portretu środowisk skrajnie odmiennych. Inna też jest reżyserska postawa i nie wynika to bynajmniej z różnic gatunkowych między tymi obrazami. Kutz pokazując życie górników ze Śląska, dopiero stwarza wizerunek konkretnej grupy społecznej w świadomości Polaków, Grzegorz Pacek natomiast dąży do odkłamania powszechnych i zakorzenionych w mentalności społeczeństwa przekonań dotyczących młodych ludzi.

 

Prezentacja do webinarium: “Portrety zbiorowości” dr hab. Kamila Żyto

Scenariusz lekcji

1. Szkolne pożytki z obierania cebuli i oglądania filmu „Jestem Zły” Grzegorza Packa

Broszura

1. Portrety zbiorowości

Zagadnienia do dyskusji 

  • Tożsamość etniczna, narodowa, grupowa jako istotne elementy kształtujące osobowość. 
  • Funkcja i znaczenie rodziny w kształtowaniu tożsamości jednostki. 
  • Subkultury młodzieżowe – ich funkcja w życiu młodych ludzi. 
  • Zbiorowość – pozytywne i negatywne skutki grupowej identyfikacji. 
  • Dlaczego bohaterowie dokumentu Jestem zły chętnie manifestują swoją grupową odrębność? 
  • Jak należy interpretować tytuł filmu Grzegorza Packa? 
  • Jaka metoda zastosowana przez dokumentalistę spowodowała, że udało mu się dotrzeć do prawdy o bohaterach tego filmu? 
  • Czy Kazimierz Kutz portretując w filmie Sól ziemi czarnej Ślązaków, jest kreacjonistą, czy też obiektywnym obserwatorem? 
  • Jakie wartości są ważne w życiu bohaterów Soli ziemi czarnej i decydują o ich moralnych postawach i wyborach? 
  • W których scenach reżyser w sposób szczególny podkreśla etniczną i kulturową odrębność swoich bohaterów? 

Komentarze filmoznawcze

Komentarze subiektywne