Lekcja 19 – Między fikcją a rzeczywistością
Exit
reż.: Grzegorz Koncewicz
Ucieczka z kina „Wolność”
reż.: Wojciech Marczewski
Opracowanie: dr Małgorzata Jakubowska
Przewodnim motywem prezentowanego zestawu jest filmowa refleksja na temat relacji między fikcją a rzeczywistością. Problematyka ta wiąże się z autotematyzmem sztuki filmowej oraz różnorodnymi chwytami ujawniania filmowych konwencji, które odpowiedzialne są za budowanie w kinie „wrażenia rzeczywistości”.
Zarówno Ucieczka z kina „Wolność” Wojciecha Marczewskiego, jak i krótkometrażowy film Exit Grzegorza Koncewicza są przykładami realizacji wpisujących się w nurt „kina o kinie”. (Por. z tematem nr 21 Kino o kinie.) Oba filmy na poziomie artystycznej wypowiedzi prowokują dyskusję wokół problemów medium filmowego, roli sztuki, a także wszelkich światów fikcyjnych czy wirtualnych, które mogą stanowić swoistą kontrpropozycję dla widza wobec realnego wymiaru jego życia.
W filmie Marczewskiego chwyt przejścia głównego bohatera przez ekran uruchamia refleksję dotyczącą wpływu sztuki na rzeczywistość, w tym przypadku – rzeczywistość osadzoną w wyraźnym kontekście historycznym Polski końca lat 80., w której dotychczasowy system społeczno-polityczny chyli się ku upadkowi. Bunt aktorów w fikcyjnym świecie filmu Jutrzenka jest pretekstem do zadania pytań o wolność zarówno w odniesieniu do wypowiedzi artystycznej, jak i wymiaru społecznego. W konsekwencji reżyser rozważa wpływ sztuki na kształtowanie się ludzkich postaw w „realnym” świecie filmowych bohaterów, jak i w realnym świecie widzów.
Natomiast film animowany Koncewicza jest wypowiedzią o charakterze uniwersalnym. Motyw przejścia przez ekran komputera do wirtualnej rzeczywistości jest, z jednej strony, wyrazem ludzkiej potrzeby kreowania marzeń, opowiada o sile fantazji, która nie zna żadnych ograniczeń, dzięki której każdy może zostać w wyimaginowanym świecie superbohaterem zdobywającym miłość wyśnionej dziewczyny. Z drugiej strony, niejednoznaczna fabuła tego filmu stawia przed widzem pytania o kondycję współczesnego człowieka, który zanurzony w wirtualnym świecie staje się coraz bardziej samotny, gubi poczucie realności i ucieka od prawdziwego życia.
Scenariusze lekcji
Opracowanie filmoznawcze
Broszura
1. Między fikcją a rzeczywistością
Zagadnienia do dyskusji
- Jaki obraz przemysłu kinematograficznego prezentuje Ucieczka z kina „Wolność”?
- Dlaczego dochodzi do buntu aktorów na ekranie?
- Jaką postawę wobec tego protestu przyjmuje cenzor?
- Jak można interpretować scenę rozgrywającą się na dachach kamienic?
- Czy kino może wpływać na rzeczywistość widzów?
- Jaką rolę może pełnić w filmie świat wirtualny?
- Z jakich elementów bohater filmu Exit konstruuje swój komputerowy świat?
- Do jakich konwencji nawiązuje ten film animowany?
- Co oferuje nam rzeczywistość wirtualna?
- Czy wyimaginowane światy tworzone przy użyciu komputerów są zagrożeniem dla współczesnego człowieka?