Lekcja 2 – Moralność kamery

W różnych kulturach i okresach historycznych kategoria moralności była rozmaicie pojmowana i definiowana. Współcześnie mamy do czynienia z sytuacją, w której podejście do moralności osiągnęło wysoki poziom relatywizmu.

Filmy:

Nienormalni, reż.: Jacek Bławut (1990) (emisja 7-20 listopada)

Z punktu widzenia nocnego portiera, reż.: Krzysztof Kieślowski (1979)

Sceny do analizy

Nienormalni, reż.: Jacek Bławut (1990)

Z punktu widzenia nocnego portiera, reż.: Krzysztof Kieślowski (1979)

Opracowanie: dr hab. Wojciech Otto

To, co jeszcze kilkadziesiąt lat temu było obowiązującym kodeksem myślenia i postępowania, dziś na tyle się zdewaluowało, że trudno mówić o jakiejś jednej i spójnej wykładni etycznej, obowiązującej wszystkich, bez względu na wiek, rasę czy wyznanie. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać przede wszystkim w zmieniających się w szybkim tempie modelach wychowania oraz polepszających się stale warunkach bytu. Niemały wpływ mają tu także środki masowego przekazu, głównie telewizja i Internet, oraz szeroko rozumiana sztuka współczesna. Przestrzeń obyczajowego i kulturowego tabu została przez media zwężona do kilku zaledwie obszarów egzystencji człowieka. Cielesność utraciła status sacrum, coraz więcej mówi się również o pewnych przewartościowaniach w sferze uczuć i światopoglądu. Sztuka filmowa, medium wyjątkowo silnie oddziałujące na odbiorcę, nieuchronnie uczestniczy w tym procesie. Poprzez podejmowanie określonych tematów, sposoby ich przedstawiania oraz kreowanie właściwych postaw film spełnia swego rodzaju społeczną misję, choć niestety nie zawsze jest to brane pod uwagę. W tym wymiarze moralność kamery możemy interpretować na trzech płaszczyznach: etyki filmu, etyki w filmie oraz etyki w kontekście estetyki. Problematyka ta najlepiej poddaje się analizie w filmowym dokumencie, w którym mamy do czynienia z prawdziwymi bohaterami i ich autentycznymi doświadczeniami. Ze względu na podejmowany temat i jego autorskie ujęcie oraz wysoki poziom artystyczny warunki te spełniają następujące filmy: Z punktu widzenia nocnego portiera Krzysztofa Kieślowskiego oraz Nienormalni Jacka Bławuta. Pierwszy film w dwuznaczny moralnie sposób opowiada historię portiera o skrajnie uformowanym światopoglądzie i zamiłowaniu do sprawowania kontroli, film drugi podejmuje delikatny temat funkcjonowania w społeczeństwie osób upośledzonych umysłowo. Wykorzystanie kamery jako narzędzia filmowej kreacji w obu przypadkach pobudza do refleksji na temat roli artysty, granic jego wolności twórczej oraz odpowiedzialności za własne dzieła. Ważne okazuje się nie tylko to, co można pokazać, aby nie przekroczyć granicy przyzwoitości i dobrego smaku, ale także jak to przedstawić na ekranie, nie wyrządzając krzywdy prezentowanym bohaterom, nie odzierając ich z intymności, godności i tajemnicy.

Scenariusze lekcji

1. „Nienormalni” Co To Znaczy
2. W Innym świecie… W Moim świecie
3. Kiedy „regulamin Jest Ważniejszy Niż Człowiek” – Na Co Zwraca Uwagę Reżyser Filmu „Z Punktu Widzenia Nocnego Portiera”