Lekcja 26 – Kim jestem
Pytanie “kim jestem?” związane jest z koncepcją tożsamości człowieka. Pojęcie tożsamości jest kategorią psychologiczno-filozoficzną, określającą podmiotową świadomość bycia i bycia w świecie.
Sceny do analizy
Gadające głowy, reż.: Krzysztof Kieślowski (1980)
Zmruż oczy, reż.: Andrzej Jakimowski (2003)
Opracowanie: dr Monika Maszewska-Łupiniak
Wieloznaczność i kontrowersje związane z tym terminem mają swoje źródło w różnej interpretacji istoty i treści pojęcia. Niektórzy teoretycy twierdzą, że każdy człowiek posiada wiele tożsamości, zmieniających się sukcesywnie w ciągu życia. Inni podkreślają stałość tożsamości każdej jednostki. Definicje tożsamości odnajdujemy w różnych dyscyplinach naukowych, każda z nich bierze pod uwagę określone wizje rzeczywistości społecznej, w ramach, których jednostka, społeczeństwo i kultura wchodzą w złożone relacje. Tym, co spaja wielość koncepcji, jest ich osadzenie w ogólniejszej interpretacji rzeczywistości społeczno-kulturowej. Specyficzną przestrzeń tożsamości tworzy sztuka, która wiąże to zagadnienie z bogatymi możliwości intelektualnego, estetycznego i moralnego dyskursu. Toteż i w kinie możemy odnaleźć różne próby podejścia do zagadnienia tożsamości zarówno pojedynczego człowieka, jak i grup społecznych czy nawet całych narodów. Każdy film jest bowiem “tekstem” zanurzonym w kulturze, jest nie tylko formą sztuki, ale i rodzajem komunikatu, w którym istotna jest wypowiedź autora dzieła i reakcja odbiorcy. Film zawiera w sobie pewien zbiór wyobrażeń, wartości, sądów dotyczących rzeczywistości społecznej, z którymi widz może się identyfikować lub polemizować. Oferuje odbiorcy ciekawą propozycję spojrzenia na rzeczywistość, wzbogacenia samego siebie o przeżycia innych (fikcyjnych) osób, a co za tym idzie, proponuje drogę prowadzącą ku odkrywaniu własnej tożsamości. Andrzej Jakimowski filmem Zmruż oczy zaprasza nas do swojego bardzo intymnego świata. Reżyser nie opowiada cudzych historii, ale odkrywa swoje wnętrze. W filmowych bohaterach kryją się fragmenty życia autentycznych ludzi, zawarte są elementy prawdziwego świata, współczesnej Polski. W kreacje postaci filmowych wpisane jest pragnienie określenia ich tożsamości, zaś znalezienie odpowiedzi na pytanie “kim jestem?” jest kluczem do zrozumienia zarówno fikcyjnych historii bohaterów, jak i twórczości autora filmu. Krzysztof Kieślowski realizując film Gadające głowy, pragnął opisać fragment współczesnego mu świata. Próba zarysowania ogólnego stanu świadomości Polaków żyjących w reżimie socjalistycznym zostaje w filmie zderzona z charakterystyczną dla twórczości tego reżysera potrzebą podkreślenia niepowtarzalności każdego człowieka, z chęcią stworzenia indywidualnych portretów Polaków lat 70.
Scenariusze lekcji
1. Tesknota do mitu we współczesnych tekstach kultury
2. “Zmruż oczy” jako przykład paraboli
3. A Ty kim jesteś. Analiza i Interpretacja filmu Krzysztofa Kieslowskiego “Gadające Głowy”
4. Techniki Filmowe w dokumencie “Gadające Głowy”
5. Dar uwagi – lekcja wychowawcza powięcona tematyce uwagi i umiejetności dobrego słuchania na podstawie filmu Krzysztofa Kieślowskiego “Gadające Głowy”
6. Czy Jasiek bohater filmu “Zmruż oczy” Andrzeja Jakimowskiego przypomina Sokratesa
7. Dotknać prawdy… po projekcji filmu “Gadające Głowy” Krzysztofa Kieślowskiego
8. Realistyczna i surrealistyczna opowieść O losach zapomnianej przestrzeni polskiego PGR u
Opracowanie filmoznawcze
1. Gadające głowy
Broszura
1. Kim jestem
Zagadnienia do dyskusji
- Odwołując się do definicji terminu “groteska”, spróbuj odnaleźć specyficzne dla niej cechy w filmie Zmruż oczy.
- Spróbuj określić cel zastosowania przez twórców filmu Zmruż oczy określonych środków estetycznych i plastycznych.
- Scharakteryzuj związany z nimi kontekst symboliczny filmu.
- Zanalizuj grę aktorów występujących w filmie Zmruż oczy.
- Jak określiłbyś prezentowany przez nich typ gry aktorskiej?
- Odwołując się do definicji terminu “esej”, zastanów się, czy film Krzysztofa Kieślowskiego Gadające głowy można określić jako “esej dokumentalny”?
- Dokonaj analizy filmu Gadające głowy pod kątem cech charakterystycznych dla poetyki filmu dokumentalnego