Lekcja 33 – Na progu dojrzałości
W nawiązywaniu pogłębionego dialogu z młodzieżą szkolną, temat dojrzewania jest jednym z pierwszoplanowych. Cóż może być człowiekowi bliższe od tego, co sam aktualnie przeżywa? A przecież okres dojrzewania w dużej części przypada na lata edukacji szkolnej. Trzeba jednak zdać sobie sprawę z ukrytego w tym rozumowaniu ryzyka. Trudno przecież, będąc podmiotem bardzo ważnego, wielostronnego i dynamicznego procesu, zachować wobec niego dystans i spoglądać nań, a zatem i na siebie, z pełną trzeźwością umysłu. Tym trudniej, że ów proces dotyczy osób mało jeszcze doświadczonych, z natury rzeczy często niegotowych do wnikliwej autoanalizy.
Sceny do analizy
Pas de deux, reż.: Kinga Lewińska (2001)
Zmory, reż.: Wojciech Marczewski (1978)
Opracowanie: dr hab. Andrzej Szpulak
Refleksję o dojrzewaniu snuje się zazwyczaj przeszedłszy już ten proces. Oba prezentowane w związku z omawianym tematem filmy są wypowiedziami reżyserów, którzy patrzą na czas dojrzewania z pewnej perspektywy, wracają do własnych przeżyć, odwołują się do własnej pamięci – niedoskonałej, wybiórczej, twórczo przekształconej, skonfrontowanej z rozlicznymi lekturami i doświadczeniami. W procesie tym dotyka się materii szczególnie delikatnej, doznań bardzo intymnych, często bolesnych i trudnych. W przypadku Wojciecha Marczewskiego nie ma żadnej taryfy ulgowej ani nostalgicznego filtra. Dlatego pokazanie jego utworu w kontekście proponowanego tematu można uznać za decyzję z gruntu właściwą, choć jednocześnie wymagającą wyjątkowej odpowiedzialności w prowadzeniu opartego na nim procesu dydaktycznego. Znajdowanie się na progu dojrzałości nie jest sytuacją tak jednoznaczną, jak można by sądzić. Dojrzałość można bowiem widzieć w różnych aspektach – fizycznym, psychicznym lub duchowym. Można powiedzieć, że człowiek w każdym momencie życia staje na kolejnym progu dojrzałości. W Zmorach i Pas de deux jest ona ujęta dość szeroko. Widzimy dziecko doświadczające pierwszych oznak fizycznej dorosłości; widzimy maturzystę wybierającego swą drogę wśród gąszczu propozycji i możliwości; widzimy studenta wchodzącego w rzeczywistość dylematów dorosłości i widzimy wreszcie dorosłego, postawionego wobec tragikomicznych skutków swej niedojrzałości. Można więc na podstawie analizy obu propozycji filmowych stworzyć wielostronną i niebanalną panoramę sytuacji egzystencjalnych, związanych z “progiem dojrzałości” i uwolnić się od schematów myślowych. Należy także zwrócić uwagę na specyficzną właściwość filmów Marczewskiego i Lewińskiej. Oba mówiąc o dojrzewaniu, dotykają kwestii sztuki. Skutkuje to opowieściami o rodzeniu się szczególnej wrażliwości. Bohaterowie w pewnej mierze wydobyci zostają z kontekstu społecznego i podlegają wyraźnej indywidualizacji. Proces dojrzewania pokazany zostaje zatem w odniesieniu do konkretnej osoby, jej losu i zdarzeń, które się jej przytrafiły, a nie jako funkcja wiedzy ogólnej, zmierzająca ku egzemplifikacji.
Scenariusze lekcji
1.Wydobyć się z zamętu, uratować siebie. Obraz czasu dojrzewania w filmie Wojciecha Marczewskiego pt. „Zmory”
2. O związkach i małżeństwie – lekcja wychowawcza w oparciu o film Pas De Deux” – Kingi Lewińskiej
3. Budowa scenariusza filmu krótkometrażowego – „Pas De Deux” reż. Kinga Lewińska (2001)
Broszura
1. Na progu dojrzalosci
Zagadnienia do dyskusji
- Różne oblicza inicjacji w doświadczeniu bohatera Zmór Wojciecha Marczewskiego.
- Bohater jako podmiot filmowej narracji – Zmory Wojciecha Marczewskiego.
- Rola rodziców na drodze ku dojrzałości – analiza przypadku Mikołaja Srebrnego.
- Granice intymności w filmowych obrazach dojrzewania.
- Obrazy życia w prowincjonalnych miasteczkach w Zmorach Wojciecha Marczewskiego i Pas de deux Kingi Lewińskiej.
- Relacja uczeń-nauczyciel w Zmorach Wojciecha Marczewskiego oraz Pas de deux Kingi Lewińskiej.
- Dojrzewanie poprzez kontakt ze sztuką – gimnazjalista Mikołaj Srebrny oraz student weterynarii Wiktor Malec.
- Doświadczenie autobiograficzne jako materiał przydatny w tworzeniu filmu.
- Dojrzewanie stałym elementem życia człowieka – casus małżeństwa Struziaków z filmu Pas de deux Kingi Lewińskiej.
- Siła i słabość krótkiej formy filmowej na przykładzie Pas de deux Kingi Lewińskiej.