Lekcja 42 – Być i mieć?
Problematyka określana pojęciami „być” i „mieć” jest wieloaspektowa i interdyscyplinarna. Podejmowana jest w różnym znaczeniu i w ramach różnych teorii, w wielu dziedzinach ludzkiego poznania. Rozróżnienie „być i „mieć” stanowi przedmiot zainteresowania filozofów, socjologów, psychologów, pedagogów, obecne jest w społecznym nauczaniu Kościoła i w pracach teologów.
Sceny do analizy
Moje pieczone kurczaki, reż.: Iwona Siekierzyńska (1986)
Rezerwat, reż.: Łukasz Palkowski (2007)
Opracowanie: dr Monika Maszewska-Łupiniak
Na podstawie analizy literatury poświęconej temu zagadnieniu, można przyjąć, że „być” i „mieć” reprezentują dwie, zazwyczaj ujmowane przeciwstawnie, postawy człowieka wobec świata. Przejawiają się one w stosunku do różnych aspektów rzeczywistości i w związku z tym wiąże się je z różnymi obszarami i kategoriami ludzkiego życia, jak np.: poczuciem sensu istnienia, potrzebami, obrazem siebie, noetycznością, wartościowaniem, czasowością, religijnością, doświadczeniami granicznymi, obrazem świata kreowanym przez media. W teoretycznych ujęciach i definicjach kategorii „być” i „mieć” dominuje akcentowanie pozytywnego charakteru pierwszej z nich i negatywnego drugiej: „być” określa postawę otwartego, ufnego, wielowymiarowego, pełnego wewnętrznego zaangażowania ustosunkowania się do rzeczywistości, połączonego z pragnieniem odkrywania własnej indywidualności i niepowtarzalności, zaś „mieć” akcentuje jednostronne, egocentryczne, utylitarne, pełne niepokoju i osobowej bierności relacje człowieka ze światem (postawa ogólnie zorientowana na posiadanie, zdobywanie – głównie rzeczy materialnych). Oczywiście życie weryfikuje wszelkie teoretyczne konstrukcje i zazwyczaj w praktyce okazuje się, że wymiar „być – mieć” ma charakter pewnego kontinuum, że postawy te stanowią dwa krańce tego samego procesu, między którymi znajduje się wiele postaw pośrednich. Problematyka ta wzbudza szerokie zainteresowanie społeczne, zwłaszcza w okresie gwałtownych przemian ekonomicznych i kulturowych, obecnych w okresie dominacji „cywilizacji konsumpcji”, toteż znajduje swoje miejsce i we współczesnym polskim kinie, zwłaszcza wśród przedstawicieli najmłodszych generacji twórców filmowych. Odnajdziemy ją więc i w dwóch filmach, prezentowanych w niniejszym zestawie. Zarówno w Rezerwacie Łukasza Palkowskiego, jak i Moich pieczonych kurczakach kwestia „być” i „mieć” powiązana jest z szerszym obszarem zagadnień, które znalazły swój wyraz zarówno w poruszanej w filmach tematyce, jak i twórczej formie. W swoich debiutanckich obrazach artyści tworzą portret współczesnej Polski z punktu widzenia własnego pokolenia, dlatego problematyka „być i mieć” powiązana jest tu z próbą dookreślenia wizerunku „młodego polskiego kina”.
Scenariusze lekcji
1. Fotografia jako sposób na rozwijanie samoświadomości, uważności na inne osoby, oraz
empatii – lekcja wychowawcza poświęcona tematyce rozwijania inteligencji emocjonalnej
wśród młodzieży z wykorzystaniem filmu „Rezerwat” w reż. Łukasza Palkowskiego
2. Dajcie mi czas – szukam siebie! Kreacja głównej bohaterki filmu Iwony Siekierzyńskiej „Moje pieczone kurczaki”02
3. Warszawska Praga rezerwatem – Film “Rezerwat” Reż. L. Palkowski
Zagadnienia do dyskusji
- Zastanów się, dlaczego problematyka określana pojęciami „być” i „mieć” wzbudza tak szerokie zainteresowanie społeczne.
- W oparciu o filmowe wizerunki bohaterów Rezerwatu Łukasza Palkowskiego oraz Moich pieczonych kurczaków Iwony Siekierzyńskiej spróbuj scharakteryzować postawy „być” i „mieć”. Wobec jakich aspektów rzeczywistości przedstawionej w filmach postawy te przejawiają się najsilniej? Wizje pokoleniowego doświadczania rzeczywistości w Rezerwacie i Moich pieczonych kurczakach.
- Kamera cyfrowa i aparat fotograficzny – medium rozpoznawania czy fałszowania rzeczywistości?
- Problem tożsamości młodego polskiego kina.